حتما در مورد خاصيت پاك كنندگي صابونها ميدانيد كه ملكولهاي صابون دو انتهاي آبدوست و آبگريز دارند كه از سمت آبگريز خود به لكه هايي كه اغلب چرب هستند متصل شده و از سمت آبدوست خود در آب حل ميشوند و به اين ترتيب خاصيت پاك كنندگي خود را نشان ميدهند. بدون اين واسطه ي صابوني ، آب به خاطر اينكه نميتواند چربيها را در خود حل كند ، مستقيما خاصيت پاك كنندگي چنداني ندارد.
در جريان خون انسان هم وضعيت مشابهي وجود دارد به طوري كه ملكولهاي چربي جذب شده از مواد غذايي چنانچه واسطه ي مناسبي براي انتقال در جريان آبي خون نداشته باشند به زودي دور هم جمع شده قطرات بزرگي را ميسازند كه در زمان كوتاهي موجب بند آمدن جريان خون ميشوند (آمبولي چربي). براي فايق آمدن بر اين مشكل ملكولهايي از پروتئينهاي خاص دور ملكولهاي چرب جمع شده گوي هاي آبدوستي را ميسازند كه به راحتي در جريان خون جا به جا ميشوند. به اين ترتيب اين گوي ها به خاطر هم نشيني ملكولهاي چرب (ليپيدها) با پروتئين ها ، ليپوپروتئين ناميده ميشوند و بر حسب اندازه ي اين گوي ها و ميزان تراكم آنها به دسته هاي مختلف تقسيم ميشوند. از جمله مهمترين اين گوي ها يا ليپوپروتئين ها LDL يا Low Density Lipoprotein (ليپوپروتئين با تراكم كم) و HDL يا High Density Lipoprotein (ليپوپروتئين با تراكم زياد) است.
بسياري از مردم چنين تصور ميكنند كه كلسترول خطر بزرگي براي سلامتي انسان محسوب ميشود در حالي كه با توجه به اينكه كلسترول از نظر تركيب شيميايي متعلق به گروه استرول ها است براي ساخت هورمونهاي استروئيدي مانند هورمونهاي جنسي و همچنين كمك به ساخت سلولهاي بدن ، وجود آن به ميزان كافي در بدن ضروري است. اشتباه دوم مردم اينست كه فكر ميكنند بعضي كلسترولها خوب و بعضي بد هستند در حاليكه تنها يك نوع كلسترول وجود دارد. كلسترول موجود در زرده ي تخم مرغ دقيقا همان ساختاري را دارد كه كلسترول موجود در مغز انسان دارد يا به هورمون جنسي تبديل ميشود و يا در جدار سرخرگها رسوب ميكند. در واقع طبيعت هر نوع ليپوپروتئين كه به شكل گوي هاي كوچك و بزرگ كلسترول و تري گليسريد را در بدن جا به جا ميكند خوب و بد بودن آنرا تعيين ميكند. LDL به عنوان يك حامل گوي مانند ، كلسترول را در بدن منتقل كرده به بافتها و اعضاي مختلف بدن ميرساند اما اگر بدن بيش از نياز خود كلسترول داشته باشد LDL حامل آن از نظر اندازه كوچك شده دچار تغييرات شيميايي ميشود (اكسيد ميشود). اين قطعات كوچك و متراكم بسيار راحتتر از ديواره ي رگهاي خوني عبور ميكنند و در اين ديواره ها رسوب ميكنند (پلاك) و موجب التهاب و خونريزي به داخل بافت ميشوند. به تدريج اين پلاكها بزرگ شده موجب بند آمدن جريان خون ميشوند. بند آمدن جريان خون در بسياري از اعضا و بافتهاي بدن چندان مهم نيست و به خاطر وجود مسيرهاي فرعي فراوان براي جريان خون معمولا مشكل اساسي پيش نمي آيد. اما در اعضاي مهمي مثل قلب يا مغز مسيرهاي فرعي چنداني وجود ندارد و به همين خاطر بند آمدن خون در يك رگ خوني موجب قطع شدن جريان حياتي خون و رسيدن اكسيژن و مواد غذايي به بافت مربوطه شده و به زودي موجب سكته قبلي و مغزي ميشود (آيا تا كنون سكته ي عضو ديگري را شنيده ايد؟!!). به همين خاطر LDL به عنوان كلسترول "بد" معروف است.
HDL برخلاف LDL ، كلسترول اضافي موجود در جريان خون را براي دفع به كبد ميرساند تا از طريق مدفوع دفع شود و به همين خاطر و دلايل ديگري از جمله خاصيت ضد اكسيد كنندگي و ضد التهابي و ضد انعقادي به عنوان كلسترول "خوب" معروف است.
راههايي براي افزايش HDL و كاهش LDL :
رويه ي زندگي تاثير فراواني در افزايش يا كاهش HDL دارد. تنها يك تغيير كوچك در عادات روزانه ميتواند شما را به اهدافتان در كنترل ميزان HDL نزديك كند.
1- سيگار نكشيد- سيگار كشيدن ميزان HDL را كاهش داده تمايل خون شما را به انعقاد افزايش ميدهد. سيگار كشيدن همچنين موجب تغييرات شيميايي در HDL شده ، از اثرات مفيد آن ميكاهد. كنار گذاشتن سيگار ميزان HDL را تا 10 درصد افزايش ميدهد.
2- وزن خود را در حد مناسب نگه داريد- در صورتيكه اضافه وزن داشته باشيد از دست دادن هر چند كيلو از وزن ، اثر بسياري در بهبود ميزان HDL دارد. به ازاي كمتر از سه كيلوگرم كاهش وزن HDL به ميزان 1 ميلي گرم در دسي ليتر افزايش پيدا ميكند.
3- فعاليت بدني خود را افزايش دهيد- طي 2 ماه از آغاز تمرينهاي بدني متناوب ، HDL به ميزان 5 درصد افزايش پيدا ميكند. اين تمرينها كه به تمرينهاي هوازي معروفند شامل 30 دقيقه تمرين تند ، 5 بار در هفته است. تمرينهاي هوازي موجب افزايش تپش قلب و ميزان اكسيژن موجود در جريان خون ميشوند كه به عنوان نمونه ميتوان از پياده روي ، دويدن ، دوچرخه سواري ، شنا ، بازي بسكتبال ، جمع كردن برگها و هر فعاليتي كه موجب افزايش تپش قلب شود نام برد.
4- چربي هاي سالمتر مصرف كنيد- در يك ماده غذايي سالم ، بين 25 تا 35 درصد كل كالري مورد نياز بدن شما ميتواند از طريق چربي تامين شود. اما چربي هاي اشباع شده (جامد) بايد كمتر از 7 درصد كل كالري مورد نياز شما را تامين كنند. از غذاهاي حاوي چربيهاي اشباع شده و ترانس اجتناب كنيد. چربيهاي ترانس در بسياري از مارگارينها و محصولات بسته بندي شده تجاري و هر چيزي كه حاوي روغنهاي گياهي اشباع شده باشد وجود دارد. از طرف ديگر ، چربيهاي غير اشباع موجود در روغن زيتون ، بادام زميني و كلزا تمايل به بهبود قابليت ضد التهابي HDL دارند. مغز بادام زميني ، گردو ، فندق و همچنين ماهي و ساير غذاهاي حاوي اسيد چرب امگا 3 موارد خوبي براي افزايش HDL و كاهش LDL هستند. به ياد داشته باشيد كه در بين چربي هاي گياهي بدترين نوع آن در نارگيل وجود دارد.
5- مصرف داروها - بعضي داروها براي كاهش LDL ، ممكن است موجب افزايش HDL شوند كه در بين اين داروها نياسين يا ويتامين B3 ميزان HDL را تا 30 درصد افزايش ميدهد.
6- مكملهاي غذايي - در بين مكملهاي غذايي از جمله مهمترين و موثرترين و در عين حال كم خطرترين مكمل ميتوان از شربت يا قرصهاي روغن ماهي نام برد كه به دليل وجود امگا 3 در اين روغن اثر بسياري در افزايش HDL خواهند داشت.
